ΕΝΟΡΙΑΚΟ ΕΡΓΟ

---

Θ Ε Μ Α: “ΕΙΚΟΝΕΣ”.

Μόλις μπούμε σε οποιονδήποτε ορθόδοξο χριστιανικό ναό, αφού κάνουμε το σημείο του σταυρού και ανάψουμε το κερί μας, αμέσως μετά ασπαζόμαστε κάποιες ιερές εικόνες: την εικόνα του Χριστού, της Παναγίας, του Αγίου που το όνομά του έχει ο ναός, του αγίου που γιορτάζει τη μέρα εκείνη κλπ.. Επίσης, αν αφήσουμε τη ματιά μας να τρέξει μέσα στις εσωτερικές επιφάνειες του ναού, από τον θόλο του τρούλου μέχρι σχεδόν το δάπεδο του ναού, στις κολώνες και τους τοίχους, θα αντικρίσουμε δεκάδες τοιχογραφίες, που παριστάνουν τα ιερά πρόσωπα της πίστεώς μας, καθώς επίσης και διάφορες παραστάσεις από τη ζωή τους, παρμένες από την Αγία Γραφή και τα Συναξάρια. Μάλιστα, εάν κάποιος είναι παρατηρητικός, θα προσέξει, πως σε ορισμένα σημεία κάθε ναού, είναι αγιογραφημένα συγκεκριμένα άγια πρόσωπα, με τις ίδιες επιγραφές.
Ας αρχίσουμε λοιπόν από τον τρούλο. Στο θόλο αυτό που σχηματίζει ο τρούλος του ναού, όπου φυσικά υπάρχει τρούλος, και ο οποίος συμβολίζει τον ουρανό, μέσα σε κύκλο, αγιογραφείται ο Χριστός. Όμως, το πρόσωπό Του, δεν είναι το συνηθισμένο γλυκύ και προσιτό, όπως το περιγράφουν τα ιερά ευαγγέλια. Είναι αυστηρό, ηγεμονικό, γεμάτο δύναμη και ζωντάνια, κρατεί στα στιβαρά χέρια Του ένα κλειστό ευαγγέλιο, και επιγράφεται, “ο Παντοκράτωρ”. Αυτό συμβαίνει διότι ο Χριστός μας στο σημείο αυτό του ναού, παριστάνεται ως δημιουργός του κόσμου, ως μέγας νομοδότης, ως κυβερνήτης, και συντηρητής του σύμπαντος, που συγκρατεί τον κόσμο ολόκληρο στη παλάμη Του. Ο “παντοκράτωρ”, περιστοιχίζεται από αγγελικές δυνάμεις, οι οποίες προσφέρουν έργο “διακονίας” και “δοξολογίας” στον δημιουργό Θεό ορατών και αοράτων. Σε άλλο μεγαλύτερο κύκλο, ή στα πλάγια τοιχώματα του τρούλου, μεταξύ των παραθύρων φωτισμού του, εικονίζονται οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, οι οποίοι προφήτευσαν τη σάρκωση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, με την φώτιση του Αγίου Πνεύματος. Ακολουθούν οι τέσσερις ευαγγελιστές, όπως κατεβαίνει η ματιά μας από ψηλά προς τα κάτω, οι οποίοι αγιογραφούνται σε τέσσερα σφαιρικά τόξα που δημιουργούνται από την ένωση του τρούλου με τη οροφή του ναού. Δίπλα από κάθε ευαγγελιστή υπάρχει και μία συμβολική παράσταση: στον Ματθαίο, ένας άνθρωπος, για να δείξει ότι ο ευαγγελιστής αυτός αρχίζει το ευαγγέλιό του με την κατ’ άνθρωπο γενεαλογία του Κυρίου μας, στον Μάρκο, ένα λιοντάρι, επειδή παρουσιάζει τον Χριστό με το βασιλικό του αξίωμα, ως “σκύμνο”, δηλαδή νεογνό λιονταριού, στο Λουκά, ένα βόδι, γιατί εξιστορεί το αρχιερατικό αξίωμα του Κυρίου, την θυσία Του, τη σφαγή Του, σαν εκείνη του άκακου βοδιού, και τέλος στον Ιωάννη, έναν αετό, για να δείξει ότι ο ευαγγελιστής αυτός με το ευαγγέλιό του και τη θεολογία του, ανεβάζει τον πιστό σε πνευματικά ύψη, όπως και ο αετός πετάει ψηλά. Επίσης, οι τέσσερις αυτές συμβολικές παραστάσεις, που προέρχονται από το βιβλίο της Αποκαλύψεως, προτυπώνουν τα τέσσερα μεγάλα μυστήρια της πίστεώς μας: την Σάρκωση, δηλώνει ο άνθρωπος, το Πάθος το βόδι, την Ανάσταση το λιοντάρι και την Ανάληψη ο αετός.
Αυτή είναι η θεολογική διακόσμηση του θόλου. Στην κόγχη τώρα του ιερού Βήματος, αγιογραφείται η παράσταση της Παναγίας μας που κρατεί τον Χριστό, ενώ δεξιά και αριστερά της εικονίζονται οι δύο αρχάγγελοι, ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ. Η σύνθεση αυτή επιγράφεται “η Πλατυτέρα των ουρανών”. Η θέση της παραστάσεως, μεταξύ δηλαδή τρούλου-ουρανού και δαπέδου ναού-γης, συμβολίζει τον ουσιαστικό ρόλο της Παναγίας μας στο έργο της σαρκώσεως του Θεού και σωτηρίας του ανθρώπου: είναι μεταξύ Θεού και ανθρώπων, ως μεσίτρια, ως “κλίμακα”, σκάλα, δια της οποίας κατέβηκε ο Υιός του Θεού στη γη και η γέφυρα που ανεβάζει τον πιστό, που μιμείται την αγία ζωή Της, στον ουρανό. Κάτω από την “Πλατυτέρα” και απέναντι από την Αγία Τράπεζα,
ιστορείται η εικόνα-παράσταση της Θείας Λειτουργίας ή Μεταδόσεως του Σώματος και Αίματος του Κυρίου από τον “λειτουργούντα” και “προσφερόμενο” Χριστό. Τέλος, κάτω από την παράσταση αυτή, εικονίζονται Ιεράρχες της Εκκλησίας μας. Στο νάρθηκα του ναού, όπου υπάρχει, αγιογραφούνται οι εικοσιτέσσερις οίκοι της Θεοτόκου, από την ιερά ακολουθία του ακαθίστου ύμνου, η εικόνα της “δεήσεως”, και άλλα θέματα. Όσον αφορά τις σταθερές εικόνες του “Τέμπλου”, του τοίχου που χωρίζει το ιερό Βήμα από τον κυρίως ναό, η διάταξη των εικόνων είναι η ακόλουθη: δεξιά της ωραίας Πύλης, όπως την βλέπουμε, υπάρχει η εικόνα του Χριστού που κρατεί ευαγγέλιο ανοιγμένο, αριστερά, η εικόνα της Παναγίας, δίπλα από το Χριστό η εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ενώ δίπλα στην Παναγία, η εικόνα του Αγίου, του οποίου το όνομα έχει πάρει ο ναός. Στο “Τέμπλο”, είναι οι εικόνες των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ, που βρίσκονται στα δύο παραπόρτια του. Κρατούν από ένα ξίφος και “παριστάνουν” τους ακοίμητους φρουρούς, για να εμποδίζουν τα μπαίνουν στο ιερά Βήμα, όσοι δεν έχουν θέση σ’ αυτό. Μία άλλα σταθερή εικόνα, είναι αυτή που υπάρχει στην “πλάτη” του Δεσποτικού Θρόνου. Εκεί εικονίζεται ο Χριστός, ο οποίος κάθεται σε θρόνο, με Αρχιερατικά άμφια, κρατώντας ευαγγέλιο κλειστό.
Ας έρθουμε τώρα να μιλήσουμε για τις εικόνες γενικά. Είπαμε, πως εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, των Αγίων, υπάρχουν σ’ όλους τους ορθόδοξους ναούς. Οι παπικοί, αντί για εικόνες έχουν αγάλματα. Οι προτεστάντες, ούτε εικόνες έχουν, ούτε αγάλματα. Μόνο σταυρό. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλοί αιρετικοί, οι οποίοι αρνούνται τις εικόνες και μάλιστα μας κατηγορούν εμάς τους ορθοδόξους, ότι με τις εικόνες που έχουμε γινόμαστε ειδωλολάτρες και παραβαίνουμε την δεύτερη εντολή του Δεκαλόγου που απαγορεύει απολύτως τα είδωλα: “ Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον”, λέει. Είναι άραγε έτσι;
Λένε οι αιρετικοί, πως οι εικόνες είναι είδωλα και υπάγονται στην απαγόρευση της δευτέρας εντολής. Αλλά κάνουν λάθος. Κάνουν σύγχυση ανάμεσα στην εικόνα και στο είδωλο. Άλλο εικόνα, και άλλο είδωλο. Είδωλο είναι να πάρεις ένα μάρμαρο, να το σκαλίσεις, να του δώσεις μια μορφή, και μετά να πεις πως αυτό είναι θεός και να πέσεις να το προσκυνάς. Έτσι έκαναν οι ειδωλολάτρες. Έκαναν θυσίες γιατί πίστευαν ότι έτσι ευχαριστούνταν οι θεοί τους. Μα οι θεοί τους ήταν ανύπαρκτοι. Ήταν κατασκευάσματα της φαντασίας τους. Κυρίως ήταν μια φοβερή πλάνη του διαβόλου. Η ειδωλολατρία ήταν δαιμονολατρία.
Αλλ’ εμείς, έχοντας εικόνες, δε λέμε ότι αυτή η εικόνα είναι Θεός. Πρώτα-πρώτα, δεν έχουμε καμιά εικόνα που να παριστάνει το Θεό, γιατί ο Θεός είναι αόρατος και δεν μπορεί να ζωγραφιστεί. Αλλ’ όταν, ο αόρατος Θεός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, φόρεσε σάρκα ανθρώπινη και έγινε άνθρωπος, όμοιος με μας, εκτός από την αμαρτία και περπάτησε εδώ πάνω στη γη και έπαθε και σταυρώθηκε και αναστήθηκε, τότε ο αόρατος Θεός έγινε ορατός. Ο Χριστός ως Θεός, δεν ζωγραφίζεται, αλλ’ ως άνθρωπος ζωγραφίζεται. Μόνο όσοι αρνούνται ότι ο Χριστός έγινε άνθρωπος, με πραγματική ανθρώπινη σάρκα, μπορούν να αρνούνται την εικονογράφηση του Χριστού. Εμείς λοιπόν τους ρωτάμε: πιστεύετε ότι ο Χριστός ήρθε σαν άνθρωπος στον κόσμο; Αφού το πιστεύετε, γιατί παραξενεύεστε όταν, σύμφωνα με όσα γράφουν τα ευαγγέλια εμείς οι ορθόδοξοι ζωγραφίζουμε το Χριστό, άλλοτε την ώρα που διδάσκει, άλλοτε την ώρα που γιατρεύει αρρώστους, άλλοτε την ώρα που ευλογεί τα ψωμιά και τα ψάρια, άλλοτε σαν κάθεται σ’ ένα γαϊδουράκι και μπαίνει στα Ιεροσόλυμα... άλλοτε όταν σταυρώνεται και ανασταίνεται. Ο Χριστός και όλες οι ορατές ενέργειές Του πάνω στη γη ζωγραφίζονται, αγιογραφούνται.
Αλλά και εικονίζοντας το Χριστό, δεν λέμε ότι η εικόνα Του είναι ο ίδιος ο Χριστός. Όχι βέβαια. Λέμε ότι η εικόνα παριστάνει το Χριστό. Πού είναι λοιπόν η ειδωλολατρία;
Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα. Κάποιος άνθρωπος που είναι μακριά από την οικογένειά του, έχει στην τσέπη του ή στο πορτοφόλι του την φωτογραφία ή τις φωτογραφίες των προσφιλών του προσώπων. Κάθε φορά λοιπόν που το μυαλό του γυρνάει στο σπίτι του, βγάζει την φωτογραφία και την φιλά με συγκίνηση και αγάπη. Αυτό όμως δεν είναι ειδωλολατρία. Είναι έκφραση αγάπης και σεβασμού. Αυτό συμβαίνει ακόμα περισσότερο για συγγενείς μας που δεν υπάρχουν στη ζωή. Η φωτογραφία τους στολίζει τα δωμάτιά μας, και η ματιά μας μόλις πέσει πάνω τους, βουρκώνουν τα μάτια μας. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τις εικόνες. Τις εικόνες δεν τις προσκυνούμε για θεούς. Η τιμή και ο ασπασμός της εικόνας “διαβαίνει” στο πρωτότυπο, όπως λένε οι Πατέρες της εκκλησίας μας.
Αρχαία παράδοση λοιπόν είναι οι εικόνες. Μέσα στις κατακόμβες υπήρχαν εικόνες και σύμβολα. Είναι φυσικό ό,τι αγαπάει κανείς, να θέλει και να το βλέπει και σαν εικόνα. Εικόνες δε ζωγραφισμένες από αγίους ανθρώπους, με προσευχές και δάκρυα, όπως είναι οι βυζαντινές, είναι πολύ διδακτικές και ωφέλιμες. Τις βλέπει ο λαός, συγκινείται και προσεύχεται πιο θερμά. Και τέτοια προσευχή κάνει θαύματα. Έτσι εξηγείται πώς σε διάφορα προσκυνήματα, γίνονται θαύματα. Τα θαύματα τα κάνει η πίστη στο Χριστό. Χωρίς πίστη στο Χριστό, κανένα θαύμα δεν γίνεται.
Οι ιερές εικόνες είναι τα βιβλία του λαού μας. Ο άνθρωπος που δεν ξέρει γράμματα, βλέπει και διδάσκεται από τις εικόνες. Η ιστορία αναφέρει, ότι η αρχή της μετάνοιας και επιστροφής του βουλγαρικού λαού στο χριστιανισμό, οφείλεται σε μια εικόνα. Ήταν η εικόνα που παρίστανε την μέλλουσα κρίση. Την έδειξε στον βασιλιά Βόρι ο ιεραπόστολος Μεθόδιος και του την εξήγησε. Του έκανε τόση εντύπωση, ώστε ο Βόρις πίστεψε στο Χριστό και μαζί του πίστεψε και όλος ο βουλγαρικός λαός.
Οι εικόνες επομένως είναι μέρος της ορθόδοξης λατρείας και παράδοσής μας. Μπροστά τους, στα εικονιζόμενα ιερά πρόσωπα, αμέτρητες ψυχές με δάκρυα στα μάτια, προσευχήθηκαν και προσεύχονται, με τον ακλόνητη πίστη, πως η θερμή προσευχή τους ακούγεται από το Θεό και τους Αγίου μας και πως η Θεία Χάρη πλούσια θα τους επισκιάσει, δίνοντας απάντηση στα αιτήματά τους.

Για επικοινωνία μαζί μας :
Τηλέφωνο : +30-210-9712456
Φαξ : +30-210-9712456
Ταχυδρομική διεύθυνση : πλατεία Αγ. Δημητρίου, 173 43 – Αγ. Δημήτριος
Ηλεκτρονική διεύθυνση : inad.dad@dad.com