ΕΝΟΡΙΑΚΟ ΕΡΓΟ

---

Θ Ε Μ Α: “ ΚΟΛΛΥΒΑ - ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ - ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ”.

Κάθε φορά, που ένας πιστός θέλει να τελέσει μνημόσυνο στην εκκλησία, για την ανάπαυση της ψυχής κάποιου προσφιλούς του προσώπου, συνηθίζει να φέρνει “κόλλυβα”, δηλαδή, σε ένα πιάτο ή δίσκο, λίγο βρασμένο σιτάρι. .Το ίδιο συμβαίνει και στο μνήμα του κεκοιμημένου. Την ημέρα κοιμήσεώς του, τα ψυχοσάββατα ή οποιαδήποτε άλλη μέρα, οι συγγενείς και φίλοι του, καλούν τον ιερέα στο μνήμα, να διαβάσει επιμνημόσυνη δέηση, το γνωστό “Τρισάγιο”, ενώ παράλληλα έχουν φτιάξει κόλλυβα, τα οποία μετά το τέλος της προσευχής, τα διανέμουν στον κόσμο, “για να συγχωρέσουν”, όπως χαρακτηριστικά λένε.
Η ιστορία του κολλύβου, είναι αρκετά μεγάλη και σύνθετη. Σαν όνομα, αρχικά προέρχεται από τη λέξη “κόλλυβος”, που σήμαινε τον κόκκο σίτου, που χρησίμευε ως μέτρο βάρους του χρυσού. Αργότερα, το όνομα αυτό πήρε το κομμάτι χρυσού, που ισοδυναμούσε με το βάρος ενός κόκκου σίτου. Επίσης κόλλυβος ονομαζόταν κάθε νόμισμα μικρής αξίας, εξ’ ου και κολλυβιστές=αργυραμοιβοί, (Λουκ.ιβ΄12), και τέλος με τη λέξη κόλλυβα, εννοούσαν τους ξηρούς καρπούς και το βρασμένο σιτάρι.
Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, οι χριστιανοί, κάθε φορά που γιόρταζε ένας άγιος ή στη μνήμη ενός κεκοιμημένου, προσέφεραν ως δώρο στην εκκλησία, ένα καλάθι μικρό, γεμάτο με βραστούς κόκκους σίτου, διάφορους σπόρους οπωρών και σταφίδες. Αυτούς τους κόκκους σίτου, στην περιοχή των Ευχαϊτών, Πόλη της Μ. Ασίας απ’ όπου κατήγετο και ετάφη ο Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης, ονόμαζαν κόλλυβα. Την καθαρά Δευτέρα του έτους 362, ο αυτοκράτορας Ιουλιανός ο Παραβάτης, θέλησε με πονηρό τρόπο, να μιάνει τους χριστιανούς της Κωνσταντινουπόλεως. Κατ’ εντολή του, αφαιρέθηκαν από την αγορά τα νηστίσιμα τρόφιμα και οι ειδωλολάτρες προώθησαν τροφές που είχαν προηγμένως μιάνει, με το να τις προσφέρουν σε θυσίες στους θεούς. Τότε, οικονόμησε ο Θεός, και για να προφυλάξει τους χριστιανούς, συνέβη το εξής θαύμα: Εμφανίστηκε στον ύπνο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ευδόξιο, ο Αγιος Θεόδωρος από τα Ευχάιτα, και του υπέδειξε να ειδοποιήσει τους χριστιανούς να μην αγοράσουν από την αγορά τροφές, αλλά να βράσουν σιτάρι, το οποίο ονόμασε κόλλυβα, που φτωχοί και πλούσιοι είχαν, και να φάνε την αγία αυτή μέρα. Από τότε σχεδόν, Δ΄ αιώνα, καθιερώθηκε η προσφορά κολλύβων στις μνήμες αγίων και κατ’ επέκταση στα μνημόσυνα.
Πέρα όμως από την ιστορική διαδρομή των κολλύβων, το στοιχείο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καθιέρωσή τους, ήταν ο συμβολισμός τους, τον οποίο αναφέρει ο Απόστολος Παύλος: “Όπως ο κόκκος του σίτου πέφτει στη γη και θάβεται, χωρίς ωστόσο να εξαφανίζεται ή να καταστρέφεται, ούτως ώστε, όταν έρθει η κατάλληλη εποχή βλαστάνει και γίνεται ολόκληρο σιτάρι με πολλούς σπόρους, έτσι και το νεκρό σώμα του ανθρώπου, θάβεται στη γη και λειώνει. Έπειτα όμως, κατά την Δευτέρα παρουσία θα αναστηθεί καινούργιο”. (Α΄Κορ.ιβ΄35-44) Αλλά και ο Κύριός μας, την ανάστασή Του παρομοίασε με κόκκο σίτου: “Ήλθε η ώρα για να δοξαστεί ο Υιός του ανθρώπου. Αλήθεια σας λέγω, εάν ο σπόρος του σιταριού δεν πέσει στη γη και πεθάνει, μένει αυτός μόνο, εάν όμως πεθάνει, φέρει πολύ καρπό”. (Ιωάν.ιβ΄23-24)
Όπως γίνεται φανερό, στα μνημόσυνα οι χριστιανοί προσέφεραν σαν συνέχεια των ελεημοσυνών και των δείπνων, κόλλυβα. Πουθενά δεν γίνεται λόγος στην παράδοσή μας για μια κακή συνήθεια που δυστυχώς εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια, αντί κολλύβων να προσφέρονται στα μνημόσυνα κουλούρια, βουτήματα, γλυκά, κλπ. τα οποία αγοράζουν οι ενδιαφερόμενοι “χριστιανοί” από το φούρνο ή το ζαχαροπλαστείο. Το ίδιο συμβαίνει πολλές φορές και με τα κόλλυβα. Η εμπορευματοποίηση των πάντων συμπεριέλαβε και τα κόλλυβα, με αποτέλεσμα, να υπάρχουν ολόκληρες εμπορικές επιχειρήσεις κατασκευής πολυτελέστατων και πανάκριβων δίσκων μνημοσύνων, στους οποίους το σιτάρι καλύπτεται από εντυπωσιακό στολισμό με διάφορα ζαχαρώδη προϊόντα. Όλα αυτά απέχουν πολύ από την ορθόδοξη παράδοσή μας και είναι απαράδεκτα από εκκλησιαστικής πλευράς. Το σωστό είναι, η νοικοκυρά να φτιάχνει στο σπίτι το κόλλυβο, με προσευχή, με ιδιαίτερη φροντίδα , με “καθαρά” χέρια, σε μικρή ποσότητα και με τα απαραίτητα μόνο συστατικά. Στη συνέχεια, αφού προσφερθεί με ευλάβεια στην εκκλησία και τελεστεί το μνημόσυνο, να γίνει με προσοχή η διανομή του, ώστε να μη πεταχθεί, ούτε να αφήνεται ως κάτι το άχρηστο σε διάφορα μέρη, αλλά να καταναλώνεται όλο με τον απαιτούμενο σεβασμό.
Στην Εκκλησία μας τελούνται τα μνημόσυνα για τους κεκοιμημένους αδελφούς μας. Η προσευχή μας, κατά την θεία λειτουργία, στο νικητή του θανάτου αναστάντα Κύριο, είναι να συγχωρήσει τις ανεξομολόγητες αμαρτίες του μεταστάντος, τις οποίες χωρίς υστεροβουλία ή σκοπιμότητα, αλλά από άγνοια, δεν ανέφερε στον πνευματικό του ή ο ξαφνικός θάνατος τον έκανε να μην προλάβει να τις τακτοποιήσει με το μυστήριο της εξομολογήσεως, και να τάξει την ψυχή του μεταξύ των αγίων.
Η αρχή των μνημοσύνων βρίσκεται στην Αγία Γραφή. Από την Παλαιά Διαθήκη πληροφορούμαστε, ότι οι ισραηλίτες παρεκάλεσαν το Θεό να συγχωρήσει τις αμαρτίες των κεκοιμημένων πατέρων τους. (Νεεμ.θ΄2) Όταν στους “χιτώνες” των νεκρών στρατιωτών βρήκαν ειδωλολατρικά φυλακτά, πράγμα που εθεωρείτο μεγάλη αμαρτία για κάθε ισραηλίτη, ο λαός προσευχήθηκε στο Θεό για τις ψυχές των νεκρών εκείνων για να τους συγχωρήσει το αμάρτημα. (Β΄Μακ.ιβ΄40-42) Από την Καινή Διαθήκη, μαθαίνουμε ότι ο Απόστολος Παύλος εύχεται, όπως ο Κύριος δώσει στον πιστό Ονησιφόρο, ο οποίος ήταν ήδη νεκρός, να βρει έλεος από τον Κύριο κατά την ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας. (Β΄Τιμ.α΄18)
Η αλήθεια ότι τόσο οι ζώντες, (η στρατευομένη εκκλησία του Χριστού), όσο και οι κεκοιμημένοι, (η θριαμβεύουσα εκκλησία), αποτελούμε την μία και αδιαίρετη Εκκλησία του Χριστού, συμβολίζεται πολύ ωραία στο άγιο Δισκάριο κατά την Προσκομιδή. Στο κέντρο του αγίου Δίσκου τοποθετείται ο “Αμνός”. Στα δεξιά του, η μερίδα της Θεοτόκου και στα αριστερά του, οι μερίδες των Αγγελικών ταγμάτων και των Αγίων. Στο κάτω μέρος οι μερίδες των ζώντων και των κεκοιμημένων. Έτσι είναι παρών εκεί συμβολικώς ολόκληρος ο Χριστός και ολόκληρη η Εκκλησία. Ένα ωραιότατο μωσαϊκό στην είσοδο του ναού της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη, παρουσιάζει το Χριστό ως “χώραν των ζώντων”, διότι “εν τω Χριστώ ευρίσκεται η αληθινή διαμονή”.
Από την αποστολική εποχή συναντούμε την εκκλησιαστική πράξη, να επιτελούμε μνημόσυνα σε ορισμένα χρονικά διαστήματα, για την ανάπαυση του κεκοιμημένου. Έτσι, την Τρίτη ημέρα από την κοίμηση του πιστού, τελούμε τα τριήμερα ή τρίτα, προς τιμήν της Αγίας Τριάδος και ακόμα προς τιμήν του Κυρίου μας “του δια τριών ημερών εγερθέντος”. Την ενάτη ημέρα, τελούμε τα εννιάμερα ή ένατα, που μας υπενθυμίζουν τα εννέα τάγματα των αγίων Αγγέλων, στους οποίους έχει συγκαταριθμηθεί ως άυλο πλέον πνεύμα ο κεκοιμημένος προσφιλής μας.
Τα τεσσαρακοστά τελούνται, “δια την του Σωτήρος Ανάληψιν”, η οποία έγινε τεσσαράκοντα ημέρες μετά την τριήμερη ανάστασή Του. Επίσης τα τεσσαρακοστά τελούνται διότι σαράντα μέρες πένθησε και ο ισραηλιτικός λαός τον Μωϋσή. Τέλος, τα τρίμηνα, εξάμηνα και εννιάμηνα συμβολίζουν “την Τριάδα, τον των όλων Θεόν” και γίνονται εις δόξαν του Τριαδικού Θεού υπέρ του μεταστάντος. Διότι ο κοιμηθείς από την Αγία Τριάδα δημιουργήθηκε, και σ’ Αυτήν θα μεταβεί τώρα, που χωρίστηκε από το σώμα και απ’ Αυτήν ελπίζει πάλι να λάβει την ανάσταση του σώματός του. Τα ετήσια μνημόσυνα γίνονται “υπέρ μνείας” του κεκοιμημένου και ακόμα για να δηλώσουμε “την προς τα εκεί τελείωσιν” και ότι αυτός που απέθανε ζει και αθάνατος είναι κατά την ψυχή.
Εκτός από τα προαναφερθέντα μνημόσυνα στις τακτικές ημέρες από την κοίμηση του πιστού, η Εκκλησία μας όρισε και το Σάββατο ως ημέρα μνήμης των αγίων Μαρτύρων και όλων των κεκοιμημένων. Διότι το Σάββατο ως εβδόμη κατά σειράν ημέρα της δημιουργίας, είναι η ημέρα κατά την οποίαν είδε τον σωματικό θάνατο που επεβλήθη στον άνθρωπο ως ποινή εκ μέρους του Θεού. Η ημέρα δε αυτή συνεχίζεται, συνεχιζόμενου ταυτοχρόνως και του θανάτου του ανθρώπου. Ενώ η Κυριακή είναι “η της Αναστάσεως ημέρα” η ογδόη ημέρα, η οποία συμβολίζει τον αναμενόμενο απέραντο αιώνα, την ανάσταση των νεκρών και την ατελεύτητο βασιλεία.
Η Εκκλησία μας, ως πνευματική μητέρα όλων των χριστιανών που είναι, όρισε επίσης κοινά μνημόσυνα, δύο φορές το χρόνο: Κατά το Σάββατο προ των Απόκρεων και κατά το Σάββατο προ της μεγάλης εορτής της Αγίας Πεντηκοστής.
Το Σάββατο προ της Κυριακής των Απόκρεων, η Εκκλησία τελεί μνημόσυνο για όλους τους κοιμηθέντας. Τούτο θεσπίστηκε από τους θεοφόρους Πατέρες από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, επειδή ορισμένοι “υπέστησαν άωρον θάνατον” σε ξένη χώρα μακριά από τους συγγενείς τους, στη θάλασσα, στα απόκρημνα βουνά ή έπεσαν στον πόλεμο ή κάηκαν στη φωτιά η απέθαναν από άλλη θεομηνία. Άλλοι πάλι ίσως δεν έτυχαν “των νενομισμένων ψαλμωδιών και μνημοσύνων υπό της Εκκλησίας” Επομένως με το κοινό αυτό μνημόσυνο δίδεται η ευκαιρία να προσευχηθούμε υπέρ όλων αυτών τους οποίους “εκάλυψε τάφος εν πάση χώρα”. Το Ψυχοσάββατο αυτό, ορίστηκε και για άλλο λόγο. Όπως είναι γνωστό, την επομένη ημέρα, δηλαδή την Κυριακή των Απόκρεων, η Εκκλησία μας υπενθυμίζει την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Ως εκ τούτου το Σάββατο παρακαλούμε τον δίκαιο Κριτή, να φανεί ίλεως όχι μόνο σε μας, οι οποίοι ζούμε ακόμα, αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς μας, κατά την φρικτή και ένδοξη Παρουσία Του.
Το δεύτερο κοινό μνημόσυνο, το οποίο όρισε κατ’ έτος η Εκκλησία μας, τελείται εννέα ημέρες από την εν σώματι Ανάληψη του Σωτήρος μας Ιησού Χριστού, δηλαδή το Σάββατο προ της Αγίας Πεντηκοστής. Κατά το Ψυχοσάββατο αυτό η Εκκλησία μας μνημονεύει “πάντων των απ’ αιώνος κοιμηθέντων ευσεβώς, επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου”. Ώστε κατά την ημέρα αυτή δεν ευχόμαστε μόνο υπέρ των χριστιανών, διότι από Αδάμ μέχρι Χριστού δεν υπήρχαν χριστιανοί. Ευχόμαστε υπέρ όλων, όσοι εκοιμήθησαν από της εποχής του Αδάμ μέχρι σήμερα και οι οποίοι λάτρεψαν με καθαρότητα βίου τον αληθινό Θεό. Είναι φανερό ότι αυτοί, περί των οποίων ευχόμαστε, είναι οι προ Χριστού δίκαιοι, οι οποίοι λόγω της οσιότητας τους έχουν “μερίδα” στην σωτηρία την οποία θα προσφέρει ο Κύριος στον κόσμο. Για όλους αυτούς η Εκκλησία εύχεται, όπως έχουν “εν ώρα κρίσεως απολογίαν αγαθήν” και όπως τύχουν “της δεξιάς του Θεού παραστάσεως εν χαρά εν μερίδι δικαίων και αγίων και κλήρω φωτεινώ” και γίνουν τοιουτοτρόπως άξιοι της ουρανίου βασιλείας.

Για επικοινωνία μαζί μας :
Τηλέφωνο : +30-210-9712456
Φαξ : +30-210-9712456
Ταχυδρομική διεύθυνση : πλατεία Αγ. Δημητρίου, 173 43 – Αγ. Δημήτριος
Ηλεκτρονική διεύθυνση : inad.dad@dad.com