ΕΝΟΡΙΑΚΟ ΕΡΓΟ

---

Θ Ε Μ Α: “Η ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ”.

Η περίοδος της προετοιμασίας των πιστών για την είσοδο στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή τελειώνει την Κυριακή της Τυροφάγου. Η Κυριακή αυτή, είναι το μεταίχμιο των δύο πνευματικών περιόδων, που μαζί με την Μ. Εβδομάδα, απαρτίζουν το Τριώδιο. Από το κατανυκτικό Εσπερινό της Κυριακής της Τυρινής, αρχίζουμε εκκλησιαστικά, τον ιερό καιρό της νηστείας. Τα τροπάρια θα είναι κατανυκτικά, η τέλεση της θείας λειτουργίας θα περιοριστεί σε μόνα τα Σάββατα και τις Κυριακές και τα φαιδρά άμφια της αγίας Τραπέζης και των ιερέων θα αντικατασταθούν με τα πένθιμα ενδύματα της μετανοίας.
Από τη Δευτέρα της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών την Καθαρά Δευτέρα, αρχίζει η αρίθμηση των τεσσαράκοντα ημερών της νηστείας, η Τεσσαρακοστή, που συμπληρώνεται, κατά την Παρασκευή προ των Βαΐων. Είναι ιερός ο αριθμός των ημερών αυτών. Έχει καθοριστεί κατά μίμηση βιβλικών προτύπων. Ο Μωϋσής στο Όρος Σινά νήστεψε σαράντα ημέρες πριν συναντήσει τον Θεό. Το ίδιο και ο προφήτης Ηλίας στην έρημο του Χωρήβ. Μα ιδιαιτέρως για την διαμόρφωση του αριθμού αυτού έχει επιδράσει το παράδειγμα του Κυρίου. Ο Χριστός μετά από το βάπτισμά Του και πριν αρχίζει την δημόσια δράση Του ενήστευσε, κατά το Ευαγγέλιο, “ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα”. Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι κατά τους Πατέρες, “η νηστεία του Κυρίου”, καθιερωθείσα , “κατά τον τύπον της σωτηρίου νηστείας”, δηλαδή της νηστείας του Σωτήρος. Ο πιστός με το βάπτισμά του ενούται με τον Χριστό, και συμμετέχει στην ζωή του μυστικού Σώματός Του. Με την τεσσαρακονθήμερο νηστεία μιμείται και συμμετέχει σ’ ένα ουσιώδες περιστατικό της επιγείου ζωής Του. Η Τεσσαρακοστή παίρνει κατά τον τρόπο αυτό ένα μυστικό σωτηριολογικό νόημα. Γιατί κατ’ αυτήν ο πιστός με την νηστεία και την προσευχή αγωνίζεται, παλαίει κατά του Σατανά, όπως ακριβώς και ο Χριστός “ανήχθη εις την έρημον υπό του πνεύματος, πειρασθήναι υπό του διαβόλου”. Η Τεσσαρακοστή είναι για τούτο εποχή πνευματικού αγώνος, πάλης αλλά και νίκης, γιατί ο Χριστός στον αγώνα αυτόν βγήκε νικητής και “απέστη απ’ αυτού” ο διάβολος κατησχυμένος. Ο διάβολος τότε υπέβαλλε στον Κύριο τρεις πειρασμούς : Να μεταβάλλει τους λίθους σε άρτους, να πέσει να τον προσκυνήσει για να του δώσει τις βασιλείες του κόσμου και να θαυματουργήσει πέφτοντας κάτω από το πτερύγιο του ναού. Ο χριστιανός συνεξέρχεται μαζί με τον Κύριό του στην έρημο της Τεσσαρακοστής και συμμετέχει στους πειρασμούς Του, απαντώντας στον πρώτο πειρασμό με τη νηστεία, στον δεύτερο με την αδιάλειπτο λατρεία του μόνου αληθινού Θεού και στον τρίτο με την ταπείνωση. Νικώντας όμως στον αγώνα αυτόν ο πιστός μαζί με τον Χριστό, μπορεί να βαδίσει προς το Πάσχα και να σταυρωθεί και να συναναστηθεί μαζί Του.
Και ένας άλλος πατερικός συμβολισμός δίδει ένα νέο νόημα στην περίοδο της νηστείας. Ο νόμος της Παλαιάς Διαθήκης επέβαλλε στον κάθε ισραηλίτη να προσφέρει στον Θεό τις απαρχές και το ένα δέκατο των προϊόντων και των γεννημάτων της γης του. Ήταν η θεία φορολογία, η “αποδεκάτωσις”. Ο πιστός, έρχεται κατά την περίοδο αυτή να προσφέρει στο θυσιαστήριο του Θεού τον αποδεκατισμό. Όχι όμως των υλικών πραγμάτων, αλλά των πνευματικών, αυτής της ίδιας της ζωής του. Τετρακόσιες είναι περίπου οι ημέρες του κάθε χρόνου. Το ένα δέκατον, δηλαδή οι σαράντα, αφιερώνονται στον Θεό “ως απαρχή και αποδεκάτωσις κατ’ ενιαυτόν της ζωής ημών”, κατά τον Συμεών Θεσσαλονίκης. Για τον λόγο ακριβώς αυτόν οι σαράντα αυτές ημέρες χαρακτηρίζονται από τα ιερά μας κείμενα ως “άγιαι” και “ιεραί”, ανήκουσαι δηλ. στον Θεό. Είναι ημέρες λατρείας και εντόνου προσευχής, επειδή προσφέρονται στο λογικό θυσιαστήριο του Θεού σαν προσφορά και θυσία: “Τα Σα εκ των σων σοι προσφέρομεν “. Οι τετρακόσιες ημέρες του έτους είναι δώρο του Θεού προς εμάς. Από αυτές το δέκατο, οι σαράντα, αντιπροσφέρονται σ’ Αυτόν ως δώρο από τα δώρα Του.
Η Τεσσαρακοστή είναι περίοδος νηστείας. Το εναρκτήριο σάλπισμα δίνει η Κυριακή της Τυροφάγου. Θέμα της η νηστεία. Υποθήκες για τον ορθό τρόπο συμπεριφοράς των νηστευόντων πιστών δίνει το αποστολικό και το ευαγγελικό ανάγνωσμα: “Ο εσθίων τον εσθίοντα μη εξουθενείτω και ο μη εσθίων τον εσθίοντα μη κρινέτω”, και “όταν νηστεύητε μη γίνεσθε ώσπερ οι υποκριταί σκυθρωποί... Συ δε νηστεύων άλειψαί σου την κεφαλήν και το πρόσωπόν σου νίψαι, όπως μη φανείς τοις ανθρώποις νηστεύων , αλλά τω Πατρί σου τω εν τω κρυπτώ”. Την σπουδαιότητα όμως της νηστείας υπογραμμίζει κυρίως το εορτολογικό θέμα της ημέρας και η υμνογραφία που εμπνέεται απ’ αυτό. “Τη αυτή ημέρα”, γράφει το συναξάριο του Τριωδίου, “ανάμνησιν ποιούμεθα της από του παραδείσου της τρυφής εξορίας του πρωτοπλάστου Αδάμ”. Και αναλύει στη συνέχεια ο συντάκτης του συναξαρίου, πώς οι πνευματοφόροι Πατέρες εννόησαν τη συσχέτιση αυτή της Κυριακή αυτής προς την υπόθεση της νηστείας.
Ο Αδάμ εξεβλήθη από τον Παράδεισο, γιατί δεν ετήρησε μία εντολή του Θεού, εντολή που ήταν όρος νηστείας: Να μη φάγει από τον καρπό ενός δένδρου, του δένδρου της γνώσεως. Ο πρωτόπλαστος όμως δελεάστηκε από τον πειρασμό και παρέβη τον θεϊκό νόμο. Δεν ενήστευσε. Το πρώτο παράγγελμα του Θεού προς τον άνθρωπο ήταν επομένως ο νόμος της νηστείας. Αν δεν παρέβαινε τον μοναδικό αυτό κανόνα ο Αδάμ, θα πετύχαινε την θέωση, θα ζούσε στον Παράδεισο της τρυφής δια παντός. Η τήρηση της νηστείας θα έφερνε ζωή. Η παράβαση έφερε τον θάνατο.
Οι Κυριακές της Τεσσαρακοστής είναι πέντε και αριθμούνται κατά σειράν από την πρώτη Κυριακή μέχρι την προ των Βαΐων, ως Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄ Κυριακή των Νηστειών. Η πρώτη Κυριακή είναι η Κυριακή της Ορθοδοξίας, η Δευτέρα είναι αφιερωμένη στην μνήμη του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, η Τρίτη είναι η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, η Τετάρτη έχει αφιερωθεί στη μνήμη του αγίου Ιωάννου συγγραφέως της Κλίμακος και η Πέμπτη στην οσία Μαρία την Αιγυπτία. Κατά την Τεσσαρακοστή, απηγορεύετο ο εορτασμός της μνήμης των αγίων. Οι Κυριακές όμως και τα Σάββατα αποτελούσαν εξαίρεση. Σ’ αυτές λοιπόν θα έπρεπε να μεταφερθεί η μνήμη ορισμένων μεγάλων αγίων, που η εορτή τους έπεφτε σε καθημερινές της Τεσσαρακοστής. Η ανάγκη γινόταν μεγαλύτερη για μια τέτοια μεταφορά, αν το παράδειγμα των αγίων ταίριαζε με το πνεύμα της περιόδου των Νηστειών. Έτσι μεταφέρθηκε η μνήμη της οσίας Μαρία της Αιγυπτίας από την 1η Απριλίου και προεβλήθη ως παράδειγμα μετανοίας την Ε΄ Κυριακή των Νηστειών. Ομοίως και η μνήμη του οσίου Ιωάννου της Κλίμακος, από την 30ή Μαρτίου στην Δ΄ Κυριακή των Νηστειών. Πιθανόν και η εορτή της Σταυροπροσκυνήσεως της Γ΄ Κυριακής των Νηστειών προέρχεται από μεταφορά της εορτής της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού, 6 Μαρτίου. Το θέμα της Α΄ Κυριακής, το έδωσε το γεγονός της αναστηλώσεως των αγίων εικόνων, που έγινε κατά την ημέρα αυτή το έτος 843 επί Θεοδώρας της Αυγούστας. Στην Β΄ Κυριακή ετοποθετήθη η μνήμη του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά που υπήρξε υπερασπιστής και στύλος της Ορθοδοξίας
Κατά την κατανυκτική αυτή περίοδο, η Εκκλησία μας όρισε να τελούνται κάποιες ειδικές ιερές ακολουθίες που το περιεχόμενό τους συμφωνεί απόλυτα με το πνεύμα της Τεσσαρακοστής. Επειδή δεν επιτρέπεται η τέλεση της γνωστής μας θείας λειτουργίας του ιερού Χρυσοστόμου, εκτός Σαββάτου και Κυριακής, και οι πιστοί έπρεπε να κοινωνούν των αχράντων μυστηρίων για να αντλούν δύναμη και ζωή στο δύσκολο πνευματικό αγώνα που κάνουν, τελείται κάθε Τετάρτη και Παρασκευή η “λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων”. Δεν είναι λειτουργία όπως οι άλλες γνωστές λειτουργίες. Εδώ τα Δώρα είναι καθαγιασμένα, προηγιασμένα, από άλλη λειτουργία που ετελέσθη σε άλλη ημέρα. Τα προηγιασμένα Δώρα προτίθενται κατά την λειτουργία αυτή για να κοινωνήσουν απ’ αυτά και να αγιασθούν οι πιστοί. Με άλλα λόγια, η λειτουργία των Προηγιασμένων είναι μετάληψις, κοινωνία. Άλλη ιερά ακολουθία είναι το Μέγα Απόδειπνο, που τελείται κάθε απόγευμα στους ναούς. Από το όνομα της ακολουθίας, γίνεται κατανοητός ο σκοπός υπάρξεως της μέσα στην περίοδο αυτή. Είναι μια μακρά ακολουθία, που συνιστά δέηση για την άφεση των αμαρτιών της ημέρας και την ειρηνική και ασκανδάλιστη διέλευση της νυκτός Το πιο χαρακτηριστικό τροπάριο του Μεγάλου Αποδείπνου είναι το γνωστό “Κύριε των δυνάμεων μεθ’ ημών γενού, άλλον γαρ εκτός σου βοηθόν εν θλίψεσιν ουκ έχομεν, Κύριε των δυνάμεων ελέησον ημάς”. Επίσης στην Τεσσαρακοστή τελείται το Μεσονυκτικό, οι Ώρες, οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου, ο Ακάθιστος Ύμνος, ο Μέγας Κανών, και οι κατανυκτικοί Εσπερινοί.

Για επικοινωνία μαζί μας :
Τηλέφωνο : +30-210-9712456
Φαξ : +30-210-9712456
Ταχυδρομική διεύθυνση : πλατεία Αγ. Δημητρίου, 173 43 – Αγ. Δημήτριος
Ηλεκτρονική διεύθυνση : inad.dad@dad.com